W pobliżu półwyspu Westerplatte, położony jest unikalny zabytek sztuki fortyfikacyjnej - Twierdza Wisłoujście. Nazwa pochodzi od jej położenia, znajduje się ona w miejscu dawnego ujścia Wisły, które stanowiło ważny z punktu widzenia strategicznego teren, skąd można było kontrolować ruch statków wypływających i wpływających do Gdańska. Pod koniec XV wieku znajdującą się tutaj gotycką latarnię morską zaczęto wykorzystywać militarnie, a w latach 1562-1563 dookoła niej wybudowano czterokondygnacyjną basteję o średnicy 33,5 m. zwaną Wieńcem. W niedługim czasie została wykorzystana jako punkt oporu przeciwko królowi Stefanowi Batoremu. W roku 1577 umocnienia te były oblegane przez wojska królewskie, pomimo kilkakrotnych prób zdobycia i silnych zniszczeń, oblężenie zakończyło się nie powodzeniem (w czasie walk uległa zniszczeniu ostatnia kondygnacja - czwarta, której już nie odbudowano). Pod koniec XVI wieku zaszła konieczność rozbudowy umocnień, dookoła wieńca powstał fort Carre (założony na planie kwadratu z czterema bastionami w narożach). Po wybudowaniu rola umocnień zmalała, a wzrost liczby załogi wojskowej skłonił do stworzenia wokół niego od strony południo-wschodniej domu komendanta i domków oficerskich. W 1620 roku dla osłonięcia fortu przed bezpośrednim atakiem, wzniesiono według wskazówek Włocha Hieronima Ferrego, tzw. Szaniec Wschodni. Składał się on z 5 bastionów ziemnych poprzedzonych fosą. Analogiczny Szaniec Zachodni znajdował się na drugim brzegu Wisły, naprzeciwko twierdzy. Umocnienia obu szańców były stale rozbudowywane i uzupełniane w XVIII wieku. W drugiej połowie XIX w., cały ciężar obrony przeniesiono na baterie nadbrzeżne, a budowlę zamieniono na więzienie.